فهرست مطالب
از جمله اصلی‌ترین مراحل تحصیل در مقطع دکتری، انتخاب موضوع پایان نامه، نگارش آن و دفاع از نتایج به دست آمده از تحقیقات است. برخی از دانشجویان این تحقیقات را مهم‌ترین و دشوارترین مرحله تحصیلات تکمیلی می‌دانند. با وجود اینکه ممکن است در نگاه اول انجام پایان نامه بسیار دشوار به نظر برسد، رعایت یک‌سری از نکات و در نظر داشتن ساختار اصلی و تدوین شده پایان نامه می‌تواند تا حد بسیاری کار دانشجویان را راحت‌تر کند. در این مطلب سعی داریم به معرفی کلی فصل های پایان نامه دکتری و ارائه توضیحاتی ضروری در خصوص هر فصل بپردازیم. لطفا با ما همراه باشید.
پایان نامه دکتری چیست؟
پایان نامه دکتری یا همان رساله، پروژه تحقیقاتی دانشجویان دوره دکتری در مورد موضوعی مربوط به رشته و گرایش تحصیلی آن‌ها بوده که یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین واحدهای درسی این مقطع دانشگاهی به شمار می‌رود. دانشجویان این دوره با تنظیم و نگارش پایان نامه دکتری بایستی به بررسی و ارزیابی یک موضوع یا سوال مهم در رابطه با یکی از موضوعات رشته تحصیلی خود بپردازند و با تجزیه و تحلیل و پژوهش علمی در خصوص آن به نظریات منطقی و پاسخی صحیح و جامع دست یابند.
همچنین لازم است طی جلسه دفاعیه از پایان نامه خود آن را استدلال و برای هیات داوران شرح دهند و آن‌ها را قانع کنند تا به کسب نمره قبولی و اخذ مدرک دکتری موفق گردند. به بیانی بهتر، شرط اصلی دریافت مدرک دکتری در دانشگاه ارائه یک پایان نامه دکتری قوی و دفاعی عالی و موفق از آن است. بر همین اساس شناخت کامل ساختار پایان نامه دکتری و آشنایی با نکات کلیدی آن قبل از شروع نگارش از اهمیت بالایی برخوردار است.
فصل‌بندی پایان نامه دکتری
فصل های پایان نامه دکتری عبارت است از:
- مقدمه
- پيشينه تحقيق
- مواد و روش‌ها
- نتایج و بحث
- نتيجه‌گيری و پيشنهادها
هر یک از فصل های پایان نامه دکتری دارای بخش‌های متفاوتی مانند فصل های پایان نامه ارشد است که در ادامه به توضیح بخش‌های گوناگون هر فصل خواهیم پرداخت.
رساله دکتری چند فصل دارد؟
فصل های پایان نامه دکتری بخش‌های گوناگونی دارد. در کل مراحل نوشتن پایان نامه را می‌توان به دو بخش فرعی و اصلی تقسیم‌بندی نمود. قسمت فرعی پایان نامه دربردارنده صفحه عنوان، صفحه سپاس‌گزاری، صفحه معرفی، صفحه چکیده و… است. قسمت اصلی پایان نامه شامل متن اصلی و فصل‌های پایان نامه می‌شود. پایان نامه شش فصل اصلی دارد که در ادامه به معرفی هر یک از این فصل‌ها می‌پردازیم.
فصل اول: کلیات تحقیق
این فصل حالت روایتی نداشته و بیشتر در بیان شش مورد زیر خلاصه می‌گردد:
- مسئله اصلی تحقیقات
- اهمیت پایان نامه
- سؤالات تحقیق
- محدودیت‌ها و موانع
- فرضیات
- توصیف عبارات
این قسمت‌ها به خواننده کمک می‌کند تا فصل‌های بعدی و محتوای کلی دانشجو را درک کند و دلیل نگارش هر فصل و به صورت کلی دلیل تنظیم و ارائه تحقیقات را متوجه گردد. در این قسمت دانشجو باید در صدد باشد تا مخاطب را در خصوص اهمیت تحقیقات فعلی متقاعد کند.
فصل دوم: ادبیات تحقیق
فصل دوم پایان نامه دکتری شامل دو بخش کلی است که بخش اول به مبانی نظری تحقیق مربوط می‌شود و بخش دوم آن به پیشینه تحقیقات مربوط خواهد بود. مبانی نظری تحقیق این‌گونه است که نویسنده تحقیق با توجه به متغیرهای اصلی تحقیق به بیان تئوری‌های حاکم بر هر متغیر بپردازد. یعنی اینکه برای هر متغیر طریقه شکل گیری متغیرها، دلیل شکل گیری متغیرها و مواردی از این قبیل به طور مستقل آورده می‌شود.
قسمت دوم این بخش که همان پیشینه تحقیقات است، به معرفی تحقیقاتی مرتبط با یکی از متغیرهای اصلی پایان نامه می‌پردازد. بدین صورت که بایستی نویسنده به ترتیب اولویت زمانی و شروع با بیان قدیمی‌ترین تحقیقات مربوطه، اسم محقق، عنوان تحقیق، سال نشر تحقیق، متغیرهای اساسی تحقیق، فرضیات اصلی و نتایج به دست آمده از هر پژوهش را ذکر نماید.
این فصل از فصل های پایان نامه دکتری بیان کننده آن است که شما از تحقیقات و مقالات قبلی که مرتبط با موضوعتان بوده است، چه مطالبی را یاد گرفته‌اید. این فصل هم برای نویسنده و هم خواننده یادآور موضوعاتی است که تحقیقاتی شبیه با تحقیق فعلی صورت گرفته است. در این صورت نویسنده با بیان مطالب فوق تصمیم دارد تا رنگ و لعاب بیشتری به اهمیت پایان نامه خود دهد و بیان کند که می‌خواهد به طور کاملاً منطقی دنباله‌رو تحقیقات محققان گذشته باشد، آن‌ها را در شرایط جدیدی مرور کند و یا متغیر جدیدی به تحقیقات اضافه کند. دانشجو در نهایت می‌خواهد به نحوی یک گپ تحقیقاتی را با تجزیه و تحلیل خود آغاز نماید.
فصل سوم: طراحی و روش تحقیق
این فصل به معرفی و توضیح نحوه تحقیقات و ابزار مورد استفاده در تحقیقات شما اختصاص دارد. معرفی نحوه تحقیق به این دلیل انجام می‌گیرد که از نتایج آزمایش‌ها جزئیات کاملی در اختیار مخاطبان قرار داده شود تا بتوانند مناسب بودن تحقیقات شما را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و در صورت تمایل ادامه دهنده تحقیقات شما باشند یا آن را در فضای جدیدی تکرار کنند. این فصل به مخاطبان کمک می‌کند تا تحقیقات را اعتبار سنجی کرده و درستی نحوه تحقیق را به منظور پاسخ به سؤالات اصلی پژوهش بررسی کنند.
فصل چهارم: نتایج کسب شده و تجزیه و تحلیل نتایج
یکی از مهم‌ترین فصل های پایان نامه دکتری همین فصل است که حاوی نتایج حاصل از تحقیقات، جمع بندی جزئی و ارائه طرح‌هایی برای پژوهشگران آینده است. گزارش نتایج خام به دست آمده از آزمایش‌های صورت گرفته و تجزیه و تحلیل نتایج به طرق گوناگونی آماری در این فصل قرار خواهد گرفت. در این فصل لازم است در صورت نیاز و به منظور درک بیشتر نتایج از جداول، نمودارها و یا تصاویر متعددی استفاده شود؛ علاوه بر این باید شرحی از توضیح اصلی‌ترین اطلاعات مربوطه هم در محتوا آورده شود.
بهتر است که هر جدول را در یک صفحه مستقل قرار دهید تا خوانندگان در نگاه اول قادر به مشاهده و درک اطلاعات باشند. پیشنهاد می‌کنیم جداول و تصاویر را حتی‌الامکان به طور خلاصه شرح دهید و جزئیات غیر ضروری را بیان نکنید. سعی کنید علاوه بر واقعیات، اتفاقات احتمالی را نیز بیان کنید و خیلی دقیق توضیح دهید که تحقیقات شما به چه دلیل نتایج تحقیقات پیشین را تایید می‌کند و یا چرا آن‌ها را نمی‌پذیرد.
فصل پنجم: نتیجه گیری
این فصل بایستی به توضیح و بحث و ارزیابی نتایجی اختصاص داده شود که در فصل‌های قبلی پایان نامه به آن‌ها اشاره شده است. در این بخش نباید اطلاعات و داده‌های جدیدی وارد شود و باید نتایج به دست آمده به صورتی ارائه گردد که به صورت واضح نکات کلیدی تحقیقات شما را بیان کند، آن‌ها را تصریح کند و مختصری از نتایج باشد. در انتها نیز مجددا اشاره به توالی یافته‌ها داشته باشد. این فصل باید به نتیجه‌گیری روایت مورد اشاره در پایان نامه بپردازد.
فصل ششم: معرفی منابع
در نهایت فصل آخر پایان نامه از مجموع فصل های پایان نامه دکتری به معرفی منابع مورد استفاده و منابع مورد استنا، اختصاص خواهد یافت. این کار با هدف احترام به زحمات محققان گذشته که نتایج تحقیقات خود را در دسترس عموم قرار داده‌اند، انجام می‌پذیرد. در این فصل بایستی نویسنده کلیه منابع بیان شده و مورد استفاده در متن تحقیقات را به صورت جزئی و با شرح جزئیاتی اعم از نام نویسنده یا نویسندگان، سال نشر تحقیق، عنوان تحقیق و اطلاعات این چنینی معرفی نماید.
جمع بندی
به طور معمول این اطلاعات را می‌توان در سایت‌هایی همچون گوگل اسکولار جستجو کرد. در پایان نامه‌های فارسی منابع انگلیسی پیش از منابع فارسی و به ترتیب حروف الفبا بیان می‌شوند. به طور کلی فصل‌های پایان نامه از شش اصل برخوردار بوده، اما بعضا شرایطی ایجاد می‌گردد که بعضی از دانشگاه‌ها چارچوب‌های متفاوتی جهت ارائه پایان نامه و پروپوزال خود در نظر می‌گیرند. در صورتی که جهت تکمیل فرایند نگارش پایان نامه خود نیاز به راهنمایی دارید می‌توانید با موسسه علم پژوه در تماس باشید.